Thách Thức Và Cơ Hội Phát Triển Ngành Chế Biến Thực Phẩm Bền Vững Tại Việt Nam

Ngành chế biến thực phẩm đang đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, chiếm tỷ trọng lớn trong sản xuất công nghiệp và xuất khẩu. Tuy nhiên, để phát triển bền vững và tận dụng tối đa tiềm năng, ngành này cần vượt qua nhiều thách thức. Triển lãm Vietnam Foodtech 2025 sẽ là cơ hội vàng để doanh nghiệp chế biến thực phẩm và công nghệ thực phẩm kết nối, đổi mới và tìm giải pháp đột phá.

Thực Trạng Ngành Chế Biến Thực Phẩm Tại Việt Nam

Ngành chế biến thực phẩm tại Việt Nam đang chiếm khoảng 19,1% tổng giá trị sản phẩm công nghiệp chế biến, chế tạo và có xu hướng phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây. Chỉ số sản xuất của ngành đã tăng 7,3% trong 8 tháng đầu năm 2024, cho thấy những tín hiệu tích cực. Tuy nhiên, ngành vẫn đối mặt với nhiều thách thức lớn, bao gồm chất lượng nguyên liệu không đồng đều, công nghệ chế biến còn lạc hậu, và thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao. Phần lớn nông sản Việt Nam hiện vẫn chủ yếu xuất khẩu dưới dạng thô hoặc chế biến sơ cấp, làm giảm giá trị gia tăng và sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Mặc dù kim ngạch xuất khẩu nông sản đạt mức cao, nhưng nhiều sản phẩm vẫn bị ép giá do chất lượng sản phẩm chưa đáp ứng tiêu chuẩn toàn cầu và các công nghệ chế biến chưa được hiện đại hóa để tối ưu hóa giá trị sản phẩm.

 

Những điểm còn yếu trong ngành Chế biến thực phẩm

Năm 2023, Việt Nam ghi nhận kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt hơn 53 tỷ USD, với xuất siêu ở mức kỷ lục 12 tỷ USD, tăng 43% so với năm trước. Trong 6 tháng đầu năm 2024, kim ngạch xuất khẩu nông thủy sản đạt 29 tỷ USD, tăng gần 20%. Việt Nam đã trở thành một trong những quốc gia có số mặt hàng nông sản xuất khẩu lớn trên thế giới. Tuy nhiên, 70-85% nông sản vẫn xuất khẩu dưới dạng thô hoặc chế biến sơ cấp, dẫn đến giá trị gia tăng thấp. Tình trạng "được mùa mất giá" vẫn phổ biến, do sản xuất manh mún, công nghệ chế biến lạc hậu và chất lượng sản phẩm chưa đồng đều.

 

Ngành chế biến thực phẩm còn nhiều điểm yếu như thiếu tự chủ nguồn nguyên liệu, liên kết vùng nguyên liệu kém, lao động thiếu hụt cả về số lượng lẫn chất lượng. Nhiều doanh nghiệp quy mô nhỏ gặp khó khăn về vốn, công nghệ và phát triển thị trường, trong khi hệ thống logistics chưa hoàn thiện. Trên thị trường quốc tế, lạm phát và xung đột quân sự kéo dài ở nhiều khu vực khiến chi tiêu tại các thị trường lớn như Mỹ và EU giảm mạnh, làm đơn hàng xuất khẩu sụt giảm. Ở thị trường nội địa, dù triển khai nhiều chương trình khuyến mãi và xúc tiến thương mại, sức mua vẫn yếu, chỉ số tiêu thụ lương thực thực phẩm giảm đáng kể.

 

Công nghệ bảo quản sau thu hoạch của Việt Nam hiện chỉ đạt 60% ở mức đơn giản, với rất ít đơn vị đầu tư vào ứng dụng công nghệ cao. Việc chế tạo và sử dụng thiết bị bảo quản hiện đại còn hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh và chất lượng hàng hóa xuất khẩu. Trong khi đó, sản lượng phế, phụ phẩm ngành nông nghiệp lên đến 156,8 triệu tấn, nhưng việc tận dụng chưa hiệu quả, gây lãng phí lớn. Các nghiên cứu cũng chỉ ra hệ thống lương thực, thực phẩm toàn cầu góp phần phát thải 27-30% lượng khí nhà kính và sử dụng 70% lượng nước ngọt khai thác, đặt ra áp lực lớn về môi trường cho ngành chế biến thực phẩm.

 

Những Thách Thức Chính Cần Khắc Phục

 

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng, nhu cầu của người tiêu dùng hiện nay ngày càng ưu tiên các sản phẩm xanh và bền vững, đặt ra cơ hội lẫn thách thức cho các doanh nghiệp Việt Nam. Đáp ứng xu hướng này, nhiều doanh nghiệp đã chuyển mình, áp dụng các mô hình sản xuất bền vững trên toàn bộ chuỗi giá trị, bao gồm sử dụng nguyên liệu hữu cơ, tái chế chất thải, giảm thiểu bao bì và hạn chế nhựa trong sản xuất.

 

Để tận dụng tiềm năng này, doanh nghiệp cần kết nối chặt chẽ với đối tác nước ngoài để học hỏi khoa học công nghệ tiên tiến, thu hút đầu tư, và mở rộng xuất khẩu. Đại diện Viện Khoa học và Công nghệ nhiệt lạnh cũng nhấn mạnh việc nâng cao chất lượng, đa dạng hóa nguyên liệu, ứng dụng công nghệ hiện đại, và xây dựng chuỗi cung ứng minh bạch với truy xuất nguồn gốc rõ ràng.

 

Phát triển vùng nguyên liệu tập trung và mô hình nông nghiệp tuần hoàn là những giải pháp quan trọng để nâng cao tính bền vững, giảm tác động môi trường và tận dụng chất thải hiệu quả. Đồng thời, ứng dụng IoT vào nông nghiệp công nghệ cao sẽ là nhân tố quan trọng giúp Việt Nam bắt kịp xu hướng toàn cầu trong cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0. Việc đào tạo nguồn nhân lực có thể học hỏi kinh nghiệm từ Nhật Bản, nơi đã triển khai hệ thống chứng chỉ chuyên gia IoT để nâng cao năng lực trong quy hoạch và vận hành các dự án công nghệ.

 

Về chính sách, cần hoàn thiện khung pháp lý để tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất nông nghiệp hiện đại, tăng cường ưu đãi tín dụng, xúc tiến thương mại, và thúc đẩy nghiên cứu phát triển. Các trung tâm khoa học công nghệ cần đóng vai trò đầu tàu trong chuyển giao công nghệ, hỗ trợ doanh nghiệp đảm bảo nguồn cung theo hướng xanh và bền vững. Ngoài ra, nâng cao tiêu chuẩn an toàn thực phẩm và cải tiến hệ thống kiểm soát chất lượng sẽ giúp Việt Nam đáp ứng các yêu cầu khắt khe của thị trường quốc tế, mở ra cơ hội phát triển dài hạn cho ngành chế biến thực phẩm.

 

Vietnam Foodtech 2025: Cầu Nối Đến Sự Phát Triển Bền Vững

 

Triển lãm Vietnam Foodtech 2025 hứa hẹn là sự kiện hàng đầu, nơi hội tụ những công nghệ và sản phẩm tiên tiến nhất trong ngành chế biến thực phẩm. Đây không chỉ là cơ hội để doanh nghiệp trưng bày sản phẩm mà còn là nền tảng kết nối, chia sẻ kinh nghiệm và khám phá các giải pháp đổi mới nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh. Sự kiện tập trung vào các xu hướng quan trọng như tự động hóa, số hóa, và công nghệ bảo quản hiện đại, đồng thời thúc đẩy sản xuất bền vững với nguyên liệu hữu cơ và thân thiện môi trường.

 

Trong khuôn khổ của triển lãm, các hội thảo chuyên đề với sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu, cung cấp kiến thức về cách áp dụng công nghệ để nâng cao chất lượng và bắt kịp xu hướng thị trường sẽ được diễn ra liên tục. Hàng trăm gian hàng từ các doanh nghiệp trong và ngoài nước sẽ giới thiệu những sản phẩm, dịch vụ và công nghệ đột phá, trong khi các hoạt động kết nối kinh doanh (B2B) mở ra cơ hội hợp tác và mở rộng thị trường cho các doanh nghiệp.

 

Với vai trò là cột mốc quan trọng giúp ngành chế biến thực phẩm Việt Nam vượt qua thách thức, nâng cấp công nghệ, cải thiện chất lượng sản phẩm và khẳng định vị thế bền vững trên thị trường quốc tế, Vietnam Foodtech 2025 chính là nơi để doanh nghiệp Việt tiến xa hơn trên hành trình hội nhập và phát triển toàn cầu. 

 

 

Nguồn: Song Hà. (2024, 18 tháng 11). Phát triển ngành chế biến thực phẩm theo hướng bền vững. VnEconomy.(https://vneconomy.vn/phat-trien-nganh-che-bien-thuc-pham-theo-huong-ben-vung.htm)

 

---